-1- بافت شهری
در نگرش ما به شهر در مقیاس پیکره، سیما، چهره و نیمرخ آن مفهوم "بافت شهری" حضور دارد و در تمامی این سطوح ادراک می¬گردد.
برای رسیدن به تعریفی روشن از بافت شهری بایستی شهر را به عنوان سیستمی دارای حیات و زندگی در نظر بگیریم که دارای "موجودیت کالبدی" و "موجودیت مدنی" بصورت توأم باشد و تداوم حیات و زندگی شهر مشروط به تعادل و توازن میان این دو موجودیت در تمامی لحظات می¬باشد.
موجودیت کالبدی شهر (جسم شهر) شامل هر آنچه که کالبد شهر را می¬سازد، می¬شود و موجودیت مدنی (جان شهر) بوجود آوردنده جریان حیات زندگی در کالبد شهر می¬باشد.
موجودین مدنی شهر همچون تار و پودی کالبد شهر را به هم پیوند می¬دهد و به آن تمامیت می¬بخشد. موجودیت مدنی یک شهر با انسان و فعالیت و زندگی، او را در شهر مفهوم می¬یابد. حضور انسان و اندیشة وی همچون نبضی برای زندگی شهر عمل می¬کند، وظیفة انسانهای یک شهر "معاصر سازی" آن و آماده کردن شهر برای زندگی جدید می¬باشد این امر به شهر کیفیت ویژه¬ای می¬بخشد، کیفیتی که در تمام شهرهای زیبای دنیا مشهود است "زنده بودن". استمرار این کیفیت در یک شهر به بافت آن ویژگی خاص و منحصر به فرد "بی زمانی" را خواهد بخشید.

2-2- فرسودگی
فرسودگی را می¬توان حالتی از حیات شهری دانست که بافت پویای شهری در یک وضعیت "ایستا" قرار گیرد و پویایی و تحولات مثبت و سازنده را تجربه نکند و هرگونه تغییر جدید در بافت هم در جهت تنزل کیفیت شهر و فضای شهری صورت بگیرد.
ناکارآمدی و کاهش کارایی یک بافت نسبت به کارآمدی سایر بافت¬های شهری است. فرسودگی بافت و عناصردرونی آن یا به سبب قدمت و یا به سبب فقدان برنامه توسعه و نظارت فنی بر شکل¬گیری آن بافت بوجود می¬آید، پیامد فرسودگی که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان می¬شوند، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست¬پذیری و ایمنی و نیز نابسامانی¬های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تأسیساتی قابل دریافت و شناسایی است (شفایی، 6:1384).
2-3- بافت مسئله¬دار و فرسوده شهری
در یک بیان کلی می¬توان بافت فرسوده و مسئله¬دار را بافتی بر شمرد که "جریان حیات و زندگی" در آن به مخاطره افتاده باشد و روند طبیعی زندگی در آن وجود نداشته باشد. با توجه به تعبیر "حیات شهری" به "کالبد مناسب" توأم با "فعالیت ساکنان"، بروز مسئله در بافت می¬تواند ناشی ازنقصان در کالبد و یا فعالیت باشد.
بروز مسئله می¬تواند ناشی از "قدمت بافت" و یا "کمبود طرح¬های توسعه شهری" و یا "ناکارآمدی بافت" در ارائه تسهیلات و خدمات شهری مناسب باشد. وجود این مسائل در بافت شهری منجر به تنزل ارزش مکانی، محیطی و اقتصادی بافت گردیده و انگیزه برای نوسازی و یا سرمایه¬گذاری را در ساکنان، مالکان و یا سرمایه-گذاران از بین برده است. فرسودگی یک بافت شهری در عدم تعادل و نابرابری میان "خدماتی که بافت عرضه می¬کند و نیازهای امروز"، نمود پیدا می¬کند. به طورکلی بافت شهری و فرسوده بافتی است که از حالت تعادل خارج شده است.

2-4- انواع فرسودگی بافت شهری
بر این اساس فرسودگی در اشکال گوناگون کالبدی، کارکردی، قانونی و رسمی، مکانی، زیست¬محیطی، ایمنی، تصویر ذهنی و ... قابل بروز می¬باشد. برخی از انواع فرسودگی به شرح زیر است:
1.فرسودگی کالبدی/سازه¬ای
2. فرسودگی کارکردی
3. فرسودگی در تصویر ذهنی
4. فرسودگی قانونی و رسمی
5. فرسودگی مکانی
6. فرسودگی مالی
7. فرسودگی اقتصادی
8. فرسودگی اجتماعی




2-5- انواع بافت فرسوده شهری
با بررسی بافت¬های مسئله¬دار و فرسودة شهری و وجوه اشتراک و افتراق آنها از یکدیگر چهار¬گونه مختلف از این نوع بافت¬ها با ماهیت کاملاً متفاوت قابل تشخیص می¬باشد.
□ بافت قدیمی فرسوده (ارزشمند و فاقد ارزش)
□ بافت میانی فرسوده
□ بافت جدید فرسوده
□ بافت روستایی و حاشیه ای فرسوده

بافت قدیمی فرسوده
بخشی از بافت شهرها که ازابتدای شکل¬گیری شهرها تا قبل از دوران مدرنیزاسیون (پهلوی اول) شکل گرفته-اند.این بافت با توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و ... زمان خود به فراخور نیازهای ساکنان شهر شکل گرفته است. در شکل¬گیری این نوع از بافت هیچ نوع طرح از قبل پیش¬بینی شده¬ای نظارت نداشته است. بسیاری از ارزش¬های زمان دراین بافتها کالبد یافته¬اند و عناصر و مجموعه¬های با ارزش معماری و شهرسازی دراین بافت-ها وجود دارند که عموماً به ثبت میراث فرهنگی رسیده¬اند. از این محدودة شهر با نام بافت قدیم شهر هم یاد می¬گردد.
وضعیت کنونی این بافت¬ها شرایط ایده آلی نمی¬باشد. عموماًٌ علیرغم ارزش¬های هویتی بسیار بالا از نظر کالبدی، کارکردی، مکانی، تصویر ذهنی و ... دچار فرسودگی شده¬اند و نیازمند مداخلاتی برای ادامة حیات.
در این بافت ها دو گونة مختلف از نظر ارزشی قابل شناسایی است:
ـ بافت قدیمی ارزشمند
ـ بافت قدیمی فاقد ارزش

بافت میانی فرسوده
پس از گذر از مفهوم «شکل¬گیری» به «شکل¬دهی شهرها» بخش¬های جدیدی از شهر در مجاورت بافت قدیم ایجاد گردید که از نظر زمانی به چهار دهه اول قرن حاضر و آغاز حکومت پهلوی باز می¬گردد. این دسته از بافتهای شهری براساس مقتضیات اجتماعی و اقتصادی و نظری (نوگرایی و نوپردازی) زمان خود شکل گرفتند. فرسودگی در این بافت¬ها عمدتاً ناشی از قدمت ابنیه و بافت، کیفیت نازل عرصه¬های عمومی بافت و عدم اطمینان به عناصر سازه¬ای است.

- بافت¬ جدید (بیرونی) فرسوده
این بخش از شهرها عمدتاً محصول فعالیت¬های شهرسازی 4 دهه اخیر در شهرهای ایران می¬باشد. این بافت¬ها عمدتاً فاقد ارزش¬های فضایی بخش¬های قدیم و میانی می¬باشند. این قسمت در اغلب شهرهای ایران شکلی مشابه و یکنواخت دارد و شبکه شطرنجی خیابان¬ها استخوانبندی اصلی بافت را تشکیل می¬دهد. پیروی از معماری جدید و بکارگیری سبکها و روش¬های جدید در ساخت و ساز هم منجر به شکل¬گیری معماری شتابزده و بی هویت این قسمت شهر شده است.
بخش¬هایی از این بافتهای جدید که فرسوده شده¬اند عمدتاً از نظر شبکه معابر مسئله¬ای ندارند اما از نظر کیفیت نازل فضاهای شهری و عرصه¬های عمومی، مسائل اجتماعی و فقدان حس تعلق به بافت دچار فرسودگی می¬باشند و این عوامل روز به روز فرآیند فرسایش را تسریع می¬کند.

- بافت روستایی و حاشیه ای فرسوده
با توسعه و گسترش شهرها به سمت بیرون بسیاری از سکونتگاهها و روستاهای حاشیه شهرها به شهرها پیوند خورده و جزو محدوده و قلمرو فیزیکی شهرها درآمدند.
این گونه بافتها از ابتدای پیدایش و شکل¬گیری بسیاری از خدمات و تأسیسات و تجهیزات شهری محروم بوده-اند و با گذشت زمان و تأثیر ناتوانی اقتصادی ساکنان برای نوسازی بافت فرسودگی ابعاد بسیار گسترده بخود گرفته است.